Bekostigingsvormen in het sociaal domein: een introductie tot bewuste keuzes
- Michiel de Jongh
- 19 mrt
- 3 minuten om te lezen
Bijgewerkt op: 27 mrt
Sinds de decentralisaties in 2015 staan Nederlandse gemeenten voor een belangrijke uitdaging: het organiseren van een effectief, efficiënt en financieel beheersbaar sociaal domein. Een cruciale vraag hierbij is welke bekostigingsvorm het beste past bij de lokale situatie en beleidsdoelen. Via deze blogserie willen wij gemeenten ondersteunen bij het maken van weloverwogen keuzes over hun bekostiging en inkoopstrategie.
Waarom bekostigingsvormen ertoe doen
De keuze voor een bekostigingsvorm is meer dan een administratieve beslissing. Het is een strategisch instrument dat direct invloed heeft op zorgkwaliteit, keuzevrijheid voor cliënten, financiële beheersing én administratieve lasten.
Zoals het onderzoek van de Rekenkamer Amsterdam duidelijk maakt: “Bekostiging wordt doorgaans beschouwd als het belangrijkste sturingsinstrument. Inzichten vanuit de principaal-agenttheorie bieden de gemeente (principaal) handvatten om met behulp van de bekostigingsstructuur de inspanningen van de zorgaanbieder (agent) te sturen.”
De juiste bekostigingsvorm kan bijdragen aan kostenbesparing, innovatie en samenwerking. De verkeerde keuze kan echter leiden tot perverse prikkels, verminderde zorgkwaliteit of onbeheersbare financiële ontwikkelingen.
Drie bekostigingsvormen centraal
In onze blogserie zullen we vooral ingaan op de drie hoofdvormen van bekostiging die gemeenten tot hun beschikking hebben:
Inspanningsgerichte bekostiging (P×Q): Betaling voor geleverde activiteiten, producten of trajecten.
Resultaatgerichte bekostiging: Een vast of onderhandelbaar bedrag per cliënt voor een omschreven pakket te bereiken resultaten.
Taakgerichte bekostiging: Een vast bedrag (lumpsum) voor een aanbieder of consortium voor een vastgestelde functie of gebied.
Aandacht voor Amsterdam: een casestudy met brede lessen
We gebruiken het onderzoek* van de Rekenkamer Amsterdam naar de jeugdhulp als rijke bron voor onze blogserie. Amsterdam heeft sinds 2015 meerdere bekostigingsvormen gebruikt en stapte in 2021 over op taakgerichte bekostiging. Deze ervaring biedt waardevolle inzichten, zoals de Rekenkamer aangeeft:
“Elke tijd, plaats en problematiek vraagt om een eigen model qua inkoop, bekostiging en toegang. Het is daarom van belang te waarborgen dat een bekostigingsvariant aansluit op en past bij de visie op en context van de zorg.”
We maken gebruik van het onderzoek en passen de lessen toe om tot een algemeen bruikbaar model te komen dat alle
gemeenten kan ondersteunen in hun eigen keuzesproces.
Wat kunt u verwachten?
In de komende blogs behandelen we de volgende vragen:
Bestaat er een ‘beste’ inkoopvorm volgens de bronnen? We onderzoeken of er een universeel beste aanpak bestaat of dat context bepalend is.
Wat is het effect van verandering van bekostigingsvorm? We bekijken de impact van stelselwijzigingen op zorgcontinuïteit en leercurves.
Één hoofdaanbieder of meerdere partijen? We analyseren de voor- en nadelen van verschillende taakverdelingen bij taakgerichte bekostiging.
Een praktisch model voor bekostigingskeuzes We presenteren een kwadrantenmodel dat helpt bij het maken van keuzes, rekening houdend met lokale factoren.
Omgaan met het verschil tussen wettelijke taak en contractering We bespreken hoe gemeenten kunnen zorgen voor dekkend zorgaanbod.
De paradox van onderaannemerschap We onderzoeken hoe gemeenten grip kunnen houden ondanks gelaagde structuren.
Open House zonder aanbesteding We bestuderen de factoren die meewegen bij deze specifieke inkoopvorm.
Conclusie en praktische handvatten We brengen alles samen in een toegankelijk beslissingsmodel.
Waarom een modelmatige aanpak?
Bij BasisBeeld geloven we in het verbinden van theorie met praktijk. Het model dat we in deze serie zullen gebruiken, is bedoeld als praktisch hulpmiddel dat gemeenten helpt om systematisch na te denken over de factoren die van invloed zijn op hun bekostigingskeuzes.
De Rekenkamer Amsterdam wijst in het literatuuronderzoek**) op een belangrijk risico:
“Onderzoekers waarschuwen voor het te snel wijzigen van een bekostigingssysteem of inkoopmodel, op basis van druk vanuit bestuur of politiek ingegeven door oplopende tekorten.”
Ons model helpt gemeenten om weloverwogen besluiten te nemen, gebaseerd op hun specifieke context en doelstellingen in plaats van kortetermijndruk.
Datagedreven besluitvorming
Voor effectieve besluitvorming over bekostigingsvormen is betrouwbare informatie essentieel. BasisBeeld kan gemeenten hierbij ondersteunen met:
Continue cliënttevredenheidsmetingen op (onder)aanbiederniveau
Doorlopende rechtmatigheids- en kwaliteitstoets voor aanbieders
Screeningsprocedures voor aanbieders en onderaannemers
Samenwerkingsplatforms voor kennisuitwisseling tussen gemeenten
Volgende week
In onze volgende blog beantwoorden we de vraag: “Wat is de beste inkoopvorm volgens de bronnen, en is die er eigenlijk wel?” We zullen ingaan op de verschillende bekostigingsvormen en hun toepassingsmogelijkheden voor verschillende situaties.
Heeft u vragen of wilt u meer informatie over hoe BasisBeeld uw gemeente kan ondersteunen bij het optimaliseren van uw bekostigingssysteem? Neem dan gerust contact met ons op.
Comments